"Ik was verrast door het hoge verliesniveau" bij Novo Banco

Ik heb al gezegd dat de regering tijdens de Socialistische Partij-periode de voorwaarde stelde dat de verkoop bij voltooiing geen gevolgen zou hebben voor de begroting. Er kon dus geen sprake zijn van een zuivere staatsgarantie. Het mechanisme van het contingente kapitaal moest worden uitgevonden. Waar vond u de oplossing? Waren er voorbeelden in Europa of elders die u konden inspireren? De eerste manier waarop we de operatie opzetten, was ervoor te zorgen dat er vanaf het begin geen impact op de overheidsfinanciën zou zijn. We hebben zelfs gesproken met het INE, het Nationaal Instituut voor de Statistiek, dat de impact op de overheidsfinanciën valideert, om te beoordelen hoe we konden proberen tegemoet te komen aan de dubbele beperking. En zo kwamen we tot de conclusie dat elke steun, indien van toepassing, onzeker moest zijn in omvang en timing. In de praktijk waren dit de twee voorwaarden die het INE destijds essentieel achtte...

Wanneer en hoeveel, valt niet te zeggen. Het bedrag moest onbekend zijn, en dat was het ook, en het tijdstip waarop dat verlies zou worden erkend, moest ook onbekend zijn. Dat waren dus de actieve beperkingen, en het team creëerde een mechanisme voor contingent kapitaal met een dubbele voorwaarde om het onzeker te maken in tijd en bedrag. Leiden de activa die door het kapitaalmechanisme worden beschermd in de praktijk tot verliezen? Ja of nee? En zo ja, zijn die verliezen groter of kleiner dan de kapitaalvereiste voor dat jaar? En de laagste van deze waarden voldeed. Als de vereiste 100 was, maar het verlies 50, zou er slechts 50 worden geïnjecteerd. Als het verlies 200 was, maar de kapitaalvereiste slechts 100, zou er 100 worden geïnjecteerd.

Maar in de praktijk had de begunstigde, de particuliere aandeelhouder, er de garantie op dat de Staat zou ingrijpen als deze situaties de kapitaalratio zouden benadelen. Lone Star en het management van de bank hadden een heel andere kijk op de waarde van die activa. We gebruikten de informatie van het management van de bank als basis voor ons werk, en het management van de bank was van mening dat de leningen niet alleen minder verliezen zouden opleveren, maar ook dat de verkoop van een aantal van de beoogde deelnemingen – waarvan de grootste de verzekeringsmaatschappij was – een positieve impact op het kapitaal zou hebben (in plaats van een negatieve, zoals bleek). En zo zag Lone Star op de een of andere manier haar standpunt dat de activa minder waard waren dan het management van de bank meende, bevestigd. Maar ik denk ook dat het terecht is, aangezien we een soort beoordeling uitvoeren, om te stellen dat de totale verliezen in dat universum € 4,3 miljard bedroegen, en de kapitaalinjectie slechts – tussen aanhalingstekens, want het gaat altijd om veel geld – € 3,4 miljard. In de praktijk zou een expliciete garantie dus hebben geresulteerd in een kapitaalinjectie van € 4,3 miljard.

In feite werden er miljarden bespaard… Tussen aanhalingstekens: ruim € 900 miljoen met dit mechanisme, vergeleken met een garantie. Het bleek dus haalbaar; het bleek een gunstige onderhandeling voor de staat.

Er is elk jaar veel drama rond de publieke kapitaalinjecties in Novo Banco. Denkt u dat dit politieke drama voorkomen had kunnen worden als vanaf het begin publiekelijk was erkend dat de kapitaalinjecties zouden plaatsvinden? De injecties waren onzeker wat betreft timing en hoeveelheid.

Het was om de INE tevreden te stellen, om te voldoen aan de INE-regels… Het was om te voldoen aan de actieve beperkingen. De INE heeft ook zijn eigen actieve beperkingen, dus ik respecteer ze als zodanig. Het was onacceptabel dat alles in het tekort van dat jaar werd opgenomen. En dat bedrag was inderdaad onbekend... maar het veroorzaakte ruis en een impact die, zelfs als het mechanisme deugdelijk was geweest, het voor het management van Banco Portugal makkelijker zou hebben gemaakt om de verliezen te dragen, als ze een gemakkelijkere weg hadden gewild...

Had u dit verwacht? Met andere woorden, had u deze jaarlijkse media- en politieke impact verwacht? Ik denk niet dat iemand de ophef die ontstond had kunnen voorzien, omdat veel ervan relatief kunstmatig was gecreëerd, alsof de situatie van de bank een grote verrassing was. Om een voorbeeld te geven: toen de verkoopovereenkomst werd gesloten, waren er geen onderzoekscommissies, en twee of drie jaar later wel. Ik weet niet meer precies wanneer.

Er had onmiddellijk een onderzoekscommissie moeten worden ingesteld… Ik bedoel, als het gedaan moest worden, dan gebeurde het meteen…”

Misschien was het voor mensen niet duidelijk dat deze kapitaaloproepen eraan kwamen. Ook al werden ze verwacht, dan nog niet op de schaal waarop ze daadwerkelijk plaatsvonden... Misschien, ik geef toe, niet. Ik denk dat het ons ook verraste – ik spreek als vertegenwoordiger van het team, denk ik – maar ik bedoel, het verraste mij, omdat we die informatie van het management van de bank niet hadden dat de verliezen zo hoog zouden zijn. En niemand is beter dan het management van de bank om die informatie te verstrekken...

Maar wat denk je dat het nog erger maakte? Ik denk dat het nuttig is om twee of drie factoren te bespreken, zonder al te technisch te worden, om de bestaande kapitaalbehoeften in kaart te brengen. Ten eerste heeft de toezichthouder – de ECB – de kapitaalratio's van de bank aanzienlijk verhoogd. De bank opereerde met een ratio van 8%, maar plotseling, in een besluit uit 2016, opereert ze nu met een verplicht minimum van 12%, met als doel 13,25% te bereiken. En deze 5 procentpunten kapitaal, om u een idee te geven, kwamen overeen met € 2,5 miljard aan nieuw kapitaal. Dit maakte het beheer van het proces erg lastig. Het was een levendige bank met open deuren, die vertrouwen moest behouden, met kapitaalbehoeften die plotseling opdoken waar ze het minst verwacht werden.

Het tweede aspect, eveneens van regelgevende aard, dat de verliezen mogelijk heeft beïnvloed, was de snelheid waarmee activa werden afgestoten die deel uitmaakten van de mand die beschermd werd door het contingent capital mechanism. Er werd acht jaar over onderhandeld, en plotseling legde de ECB een afbouwpercentage van drie tot vier jaar op. Plotseling was er geen tijd meer tot acht jaar om die leningen te beheren, versterking van onderpanden aan te vragen, bedrijven tijd te geven...